Historica 2022
7 Νοεμβρίου 2022
Τι είναι η Historica; Είναι μία νοσταλγική εκδήλωση την οποία ο Γιώργος Βογιατζής εμπνεύστηκε με τους συνεργάτες του, Νεμρά Μπάστιαλη και Μιχάλη Καρπαθάκη, μετά την εμπειρία του στο L’ Eroica στο Gaiole in Chianti πριν μερικά χρόνια καβαλώντας ένα από τα χειροποίητα Faggin που σχεδιάζει ο φίλος του Massimo, με σκοπό να ξαναδεί στη Ρόδο παλιούς φίλους και συναθλητές;
Είναι μία ευκαιρία για μερικούς θρύλους της Ελληνικής ποδηλασίας, που ίσως έχουν πια απομακρυνθεί – ή και παραγκωνιστεί – από το άθλημα μέσα από το οποίο δοξάστηκαν, αλλά και δόξασαν την Ελλάδα, να ξαναβρεθούν κοντά σε αυτό;
Μήπως είναι η αφορμή ώστε οι νεότεροι να γνωρίσουν το αγαπημένο μας άθλημα και να ακούσουν από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές ιστορίες που είτε δεν έχουν καταγραφεί πουθενά ή είναι πια χαμένες και ξεχασμένες;
Η απάντηση σε όλα αυτά είναι για μένα η εικόνα των παιδιών που κρέμονταν απ’ τα χείλη του Γιώργου στις παρουσιάσεις της έκθεσης των κλασικών ποδηλάτων που πραγματοποιήθηκαν στο Νεστορίδειο Μέλαθρο και στις Πηγές Καλλιθέας, όταν τους περιέγραφε θρυλικές στιγμές όπου τα ίδια εκείνα ποδήλατα που έβλεπαν μπροστά τους, πρωταγωνιστούσαν σε ιστορικές νίκες και σε πανελλήνια ρεκόρ, όταν στο ποδηλατοδρόμιο του σταδίου Διαγόρας κυριολεκτικά δεν έπεφτε καρφίτσα από τον κόσμο που το γέμιζε για να αποθεώσει τους κορυφαίους ποδηλάτες εκείνων των εποχών.
Περιγραφές που σήμερα φαντάζουν μυθικές, όμως ευτυχώς υπάρχει ακόμα υλικό που τις επιβεβαιώνει μέχρι κεραίας. Όπως φωτογραφίες που δείχνουν εκατοντάδες κόσμου στην πλατεία Ελευθερίας στη Ρόδο να συγκρατώνται από την αστυνομία, τη στιγμή που ο Στέλιος Βάσκος τερματίζει στην 3η θέση της Βαλκανιάδας του 1975, όταν οι Βαλκανικοί αγώνες είχαν άλλη βαρύτητα από αυτή που έχουν σήμερα. Άλλες που δείχνουν το κατάμεστο ποδηλατοδρόμιο, όταν η τετράδα των Μιχάλη Κούντρα, Παντελή Μανίκαρου, Παντελή Χαρίτου και Γιώργου Βογιατζή κατέρριπτε το πανελλήνιο ρεκόρ στο ομαδικό πουρσουίτ ρίχνοντας για πρώτη φορά στην Ελλάδα το χρόνο κάτω από τα 5 λεπτά.
Εικόνες τις οποίες δυστυχώς εμείς οι νεότεροι δεν προλάβαμε να ζήσουμε από κοντά και που δεν ξέρουμε αν θα μπορέσει ποτέ η Ελληνική ποδηλασία να μας ξαναχαρίσει.
Η φετινή Historica, η τέταρτη από το 2018 (πρόπερσι λόγω Covid δεν πραγματοποιήθηκε) είχε ακόμα πιο πλούσιο πρόγραμμα από τις προηγούμενες. Διήρκεσε συνολικά 10 ημέρες και περιλάμβανε εκθέσεις ποδηλάτων και ζωγραφικής, σεμινάρια για μαθητές, παιδικές εκδηλώσεις, αγώνα στο ποδηλατοδρόμιο Διαγόρας, και βέβαια την κλασική ποδηλατοβόλτα με ποδήλατα άλλων εποχών, μάλλινα jerseys και δερμάτινα κράνη.
Οι καλεσμένοι που τίμησαν με την παρουσία τους τη διοργάνωση έχουν γράψει με χρυσά γράμματα την ιστορία της Ελληνικής ποδηλασίας: Στέλιος Βάσκος, Χρήστος Κοβάνης, Μιχάλης Γκιτάκος, Γιάννης Νταουσανάκης, Γιάννης Πανάγος, Μιχάλης Κρομμύδας και βέβαια ο τεράστιος Γιάννης Μαμουζέλος, ένας δημοσιογράφος που κατά κυριολεξία έχει γράψει μέρος αυτής της ιστορίας.
Μας εξιστόρησε την αποστολή του το 1968 στον πρώτο Γύρο Αρχαιοτήτων (τον αγώνα δηλαδή που αργότερα εξελίχθηκε στον Ποδηλατικό Γύρο Ελλάδας), στο ξεκίνημα της σπουδαίας καριέρας του, την εποχή που στις αθλητικές εφημερίδες της χώρας η ποδηλασία είχε το χώρο της, και ο θρυλικός εκδότης της εφημερίδας «Φως των Σπορ» Θεόδωρος Νικολαΐδης τον έστειλε να καλύψει για πρώτη φορά ποδηλασία, με βοηθό μάλιστα τον Τέρενς Κουίκ.
Ο οικοδεσπότης μας και δημιουργός της Historica άλλωστε, γνωρίζεται εδώ και χρόνια με τον Γιάννη Μαμουζέλο. Το 1996 τα τρία πρώτα ετάπ του Giro d’ Italia θα περνούσαν από την Ελλάδα. Η ΕΡΤ είχε αναλάβει να δείχνει κάποια στιγμιότυπα από τον αγώνα, σε περιγραφή Μαμουζέλου. Όμως έλειπε ένας συνδετικός κρίκος: ένας βαθύς γνώστης της ποδηλασίας, που να μιλάει καλά ιταλικά και να βοηθήσει όχι μόνο στην τηλεοπτική μετάδοση, παρέχοντας τεχνικές ποδηλατικές γνώσεις (αυτό που σήμερα ονομάζεται «sport specialist» στις αθλητικές μεταδόσεις), αλλά και σε άλλα οργανωτικά θέματα. Ο Γιώργος Βογιατζής, έχοντας βρεθεί για χρόνια στην Ιταλία, όπου έμαθε την τέχνη της κατασκευής χειροποίητων ποδηλάτων, αλλά και με τη μεγάλη του εμπειρία σαν ποδηλάτης της εθνικής ομάδας, ήταν κάτι παραπάνω από ο ιδανικός άνθρωπος στο σωστό σημείο τη σωστή στιγμή.
Ήταν αυτή η ανεπανάληπτη εμπειρία, στα άδυτα ενός από τους σπουδαιότερους αγώνες της παγκόσμιας ποδηλασίας, που ενέπνευσε τον Γιώργο ώστε να απογειώσει οργανωτικά τον Διεθνή Γύρο Ρόδου, τον οποίο είχε διοργανώσει για πρώτη φορά μόλις 2 μήνες πριν, και αποτέλεσε για πολλά χρόνια τον κορυφαίο ποδηλατικό αγώνα στη χώρα, με τεράστιους αθλητές να ξεκινούν τις καριέρες τους από το νησί των Ιπποτών (Cancellara, Wiggins κλπ) και αργότερα να μεγαλουργούν στο World Tour.
H 4η Historica ξεκίνησε με την έκθεση παλιών ποδηλάτων στο Νεστορίδειο Μέλαθρο. Motobecane, Alan, Molvedo, Moser, Legnano, Faggin, Rossin και βέβαια Fidusa. Αλλά και ακόμα πιο παλιά, όπως ένα εξ ολοκλήρου ξύλινο hobby horse (ή dandy horse ή Laufsmaschine) του 1819 από τη συλλογή του Μιχάλη Κοτσιφού. Το όχημα-προπομπός του σύγχρονου ποδηλάτου, το οποίο εφευρέθηκε και κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1817 στο Mannheim της Γερμανίας από τον Karl von Drais, φτιάχτηκε για να χρησιμοποιείται κυρίως το χειμώνα, στα χιόνια, όταν τα ζώα δεν μπορούσαν λόγω του υπερβολικού κρύου να μετακινηθούν.
Αλλά και ένα Penny Farthing του 1870, με τον χαρακτηριστικό τεράστιο μπροστινό τροχό όπου βρίσκονταν και τα πετάλια, αλλά και μεταλλικό στεφάνι με ακτίνες σημερινού τύπου, το οποίο μας έφερε ακόμα πιο κοντά στα σύγχρονα ποδήλατα, για να φτάσουμε στο 1879 και τα πρώτα “Safety” Bicycles, στα οποία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά αλυσίδα για τη μετάδοση της κίνησης.
Όμως η έκθεση, η οποία μετά από τις πρώτες ημέρες μεταφέρθηκε στον πανέμορφο χώρο των Πηγών Καλλιθέας, όση νοσταλγία και αν κουβαλούσε, δεν έμεινε μόνο σε αυτή. Από την πρώτη ημέρα μέχρι την τελευταία, 1625 μαθητές από σχολεία της Ρόδου την επισκέφθηκαν, και αφού παρακολούθησαν την εμπεριστατωμένη παρουσίαση από το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης / ΚΕΠΕΑ Πεταλούδων Ρόδου, στη συνέχεια αφέθηκαν στην αφήγηση και την ιστορική αναδρομή δια στόματος Γιώργου Βογιατζή.
Τα παιδιά άκουσαν με προσήλωση την ιστορία της ποδηλασίας και περιεργάστηκαν τα θρυλικά χειροποίητα ποδήλατα της έκθεσης. Ρώτησαν πώς δουλεύει το ντεραγέ και η μηχανική μετάδοση, έμαθαν πώς ο Κανέλλος Κανελλόπουλος κατάφερε με τον Δαίδαλο και μόνο τη δύναμη των ποδιών του να πετάξει από την Κρήτη μέχρι τη Σαντορίνη αλλά και άγγιξαν το ίδιο εκείνο Molvedo με το οποίο ο Μιχάλης Κούντρας αγωνίστηκε το 1976 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ.
Ο Ροδίτης Μιχάλης Κούντρας, ο θρυλικός κάτοχος 40 φανελών πρωταθλητή Ελλάδας σε πίστα και δρόμο, ήταν παρών την Κυριακή 30/10 στην πλατεία Ελευθερίας για να δει παλιούς φίλους που ετοιμάζονταν για την κλασική ποδηλατοβόλτα της Historica μέχρι τα Μαριτσά, το μικρό χωριό που μετά από τόσους τερματισμούς του Διεθνούς Γύρου Ρόδου στο λιθόστρωτό του, εξελίσσεται στο πλέον bike friendly της χώρας. Εκεί ήταν και ο Στέλιος Βάσκος και ο Χρήστος Κοβάνης, ιστορικές μορφές της ΑΕΚ και της Ελληνικής ποδηλασίας, και πλήρως δραστήριοι σε αυτή μέχρι και σήμερα, αλλά και πολλοί φίλοι του αθλήματος, έτοιμοι με τα ατσάλινα ποδήλατά τους για ένα νοσταλγικό ride. Στα Μαριτσά η υποδοχή των κατοίκων ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Ένα κανονικό γλέντι είχε στηθεί και μπορώ να διαβεβαιώσω κάθε ενδιαφερόμενο, ότι τα ποδηλατικά παπούτσια δεν αποτελούν εμπόδιο για να χορέψει κάποιος τσάμικο σε λιθόστρωτο!
Νωρίτερα, την Παρασκευή 28/10 όλα τα σωματεία της Ρόδου έδωσαν το παρών στο ποδηλατοδρόμιο και στον αγώνα πίστας που διοργανώθηκε στα πλαίσια της Historica, ενώ το πρωί του Σαββάτου μία γιορτή για τα παιδιά στήθηκε πίσω από το κτίριο της Περιφέρειας. Εκεί εκτέθηκαν ζωγραφιές των μαθητών με θέμα το ποδήλατο, ενώ κληρώθηκαν ποδηλατικά δώρα για τους συμμετέχοντες. Ταυτόχρονα, μαθήτριες του Ροδίων Άθλησις παρουσίασαν εντυπωσιακά προγράμματα ρυθμικής γυμναστικής, zumba και αθλητικού ομαδικού χορού (cheerleading), την ώρα που μικροί ποδηλάτες δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους στην πίστα δεξιοτεχνίας που είχε στηθεί στον ίδιο χώρο.
«Θεωρώ ότι όλα τα αθλήματα είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Είναι σημαντικό να δείξουμε την ποδηλασία και σε ανθρώπους που ασχολούνται με κάποιο άλλο άθλημα, και με αυτό τον τρόπο να ανοίξουμε το κοινό της σε ακόμα περισσότερους. Είναι άλλωστε πιο εύκολο να ξεκινήσει την ποδηλασία κάποιος ο οποίος ήδη αθλείται, παρά κάποιος ο οποίος δεν έχει βάλει ποτέ την άθληση στη ζωή του» μας είπε ο Γιώργος σχετικά με την ιδέα του να «παντρέψει» στον ίδιο χώρο δύο τόσο διαφορετικά αθλήματα.
Και αυτό το πέτυχε μέσα από τη φετινή Historica με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, φέρνοντας εκατοντάδες παιδιά σε απευθείας επαφή με χρυσές στιγμές της ποδηλασίας στην Ελλάδα – γιατί έχουν υπάρξει και τέτοιες – και βάζοντας ένα λιθαράκι στο άνοιγμα του αθλήματος σε νέο κοινό.
Χρειάζεται όμως η Ρόδος ακόμα μεγαλύτερη εξοικείωση με την ποδηλασία; Ας κάνουμε μία σύντομη αναδρομή.
Το 1932 φτιάχτηκε στο νησί κατά τη διάρκεια της Ιταλικής κατοχής το ποδηλατοδρόμιο του σταδίου Διαγόρας, με την ονομασία τότε «Arena Del Sole». Ως το μόνο ποδηλατοδρόμιο στη χώρα μέχρι το 1991 και την κατασκευή του Ολυμπιακού ποδηλατοδρομίου στο ΟΑΚΑ, αποτέλεσε για πολλές δεκαετίες τον τόπο διεξαγωγής όλων των πανελληνίων πρωταθλημάτων πίστας. Έτσι λοιπόν, ήταν φυσικό στη Ρόδο η αγωνιστική ποδηλασία να γίνει ένα από τα πλέον λαοφιλή αθλήματα, «βγάζοντας» δεκάδες πρωταθλητές Ελλάδος όχι μόνο στην πίστα, αλλά και στο δρόμο.
Το 1985 ο Γιώργος Βογιατζής ιδρύει στη Ρόδο τη Fidusa, τη μοναδική τότε ελληνική βιοτεχνία χειροποίητου ποδηλάτου. Δύσκολα θα βρεθεί Έλληνας ποδηλάτης, ειδικά στην πίστα, ο οποίος να μην έχει καβαλήσει ένα ποδήλατο φτιαγμένο από τα χέρια του Γιώργου. H Fidusa διαρκώς εξελίσσεται και σήμερα είναι σε θέση να σχεδιάσει και να κατασκευάσει in-house και από το μηδέν (αφού διαθέτει από εξοπλισμό CNC για την κατασκευή καλουπιών μέχρι εξοπλισμό για δοκιμές μηχανικής καταπόνησης) ποδήλατα carbon στα μέτρα και τις απαιτήσεις του αναβάτη.
Το 1996 πάλι ο Γιώργος Βογιατζής διοργανώνει για πρώτη φορά το Διεθνή Γύρο Ρόδου, έναν πολυήμερο αγώνα, που έως το 2003 αποτέλεσε το σημείο αναφοράς για την ποδηλασία στη χώρα. Το 2017, ο Γιώργος Λεβεντάκης (Sports Tours Hellas) και ο Γιάννης Παπασταματάκης (ΠΟ Ρόδου Ροδήλιος) αναβιώνουν με τεράστια επιτυχία το Γύρο Ρόδου, προσθέτοντας επιπλέον το μονοήμερο Rhodes Grand Prix και από πέρυσι το διήμερο South Aegean Tour, και κάνοντας ένα αποφασιστικό βήμα για να βγει η Ελλάδα από την παγκόσμια ποδηλατική αφάνεια των τελευταίων ετών. Οι διεθνείς αγώνες της Ρόδου και ειδικά η τεχνογνωσία που αποκτήθηκε την τελευταία 5ετία, αποτέλεσαν χωρίς αμφιβολία τη «μαγιά» για την αναβίωση του Διεθνούς Ποδηλατικού Γύρου Ελλάδας ο οποίος επανήλθε φέτος στο καλεντάρι της UCI μετά από απουσία 10 ετών.
Εκτός αυτών, σήμερα η Ρόδος, συμπαρασύρωντας και τη γειτονική Κω, διαθέτει ενεργότατα ποδηλατικά σωματεία, με πολύ σοβαρή δουλειά στα τμήματα υποδομών και τις αναπτυξιακές κατηγορίες, συνεχίζοντας να επενδύει στην ανάπτυξη του αθλήματος.
Στο τρένο της προώθησης της ποδηλασίας ως μέσο αστικής μετακίνησης μπαίνουν (ή… κάνουν πως μπαίνουν) όλο και περισσότερες πόλεις τα τελευταία χρόνια. Εύκολα γίνεται αντιληπτό όμως, ότι αν υπάρχει ένα μέρος στην Ελλάδα όπου η ποδηλασία αποτελεί διαχρονικά μέρος της τοπικής κουλτούρας και μπορεί να περηφανευτεί για την ποδηλατική του παράδοση, αυτό είναι το νησί των Ιπποτών.
Το ίδιο εύκολα κατανοητό όμως, είναι ότι για να συμβεί αυτό, σχεδόν 100 χρόνια από τότε που το ποδήλατο μπήκε στη ζωή των Ρόδιων, χρειάστηκε κοπιώδης, οργανωμένη και κυρίως διαρκής προσπάθεια από εμπνευσμένους ανθρώπους που αγαπούν το ποδήλατο και διέθεσαν αδιανόητα πολύ χρόνο, χρήμα και ενέργεια σε έναν τόπο μακριά από την Αθήνα και τα κέντρα των αποφάσεων, με όλες τις δυσκολίες που ως γνωστόν συνοδεύουν αυτές τις συνθήκες για οποιοδήποτε εγχείρημα στη χώρα.
Η Historica μπορεί και πρέπει να αποτελέσει το κεντρικό σημείο συνάντησης όλων αυτών των προσπαθειών, αλλά και το εφαλτήριο για τη σύμπραξη παλιών και νέων δημιουργικών δυνάμεων από την οποία μόνο κερδισμένη μπορεί να βγει η Ελληνική ποδηλασία. Ραντεβού λοιπόν το 2023!
Κείμενο / Φωτογραφίες: Νάσος Τριανταφύλλου @nassostphoto.Απαγορεύεται η αναδημοσίευση μέρους ή ολόκληρου του άρθρου ή των φωτογραφιών.
Share story
Λόγια και εικόνες από την ποδηλασία εντός και εκτός Ελλάδας
